خرس قهوه‌ای

Brown Bear

توصیف خرس قهوه ای:

خرس‌های قهوه‌ای یکی از بزرگ‌ترین گوشت‌خوارها می‌باشند که طول از سر تا کفل ۱ تا ۲٫۸ متر و اندازه دم‌هایشان ۶۵ تا ۲۱۰ میلی‌متر است. ارتفاع آن‌ها تا شانه‌ها ۹۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر و در حالت ایستاده بر روی پاهای عقب می‌توانند تا ۸ فوت (۲٫۴ متر) ارتفاع داشته باشند. محدوده وزنی آن‌ها از ۸۰ تا بیش از ۸۰۰ کیلوگرم است. به‌طور متوسط نرهای بالغ ۸ تا ۱۰ درصد بزرگ‌تر از ماده‌ها هستند. بزرگ‌ترین خرس‌های قهوه‌ای در امتداد ساحل جنوبی آلاسکا و جزایر نزدیک به آن هستند جایی که میانگین وزن نرها ۳۸۹ کیلوگرم و میانگین وزن ماده‌ها ۲۷۰ کیلوگرم است هرچند برخی از نرها تا ۷۸۰ کیلوگرم وزن شده‌اند. خرس قهوه‌ای ایران که کوچک‌تر از خرس‌های امریکای شمالی است حیوان تقریباً بزرگی است که وزنش گاهی از ۲۵۰ کیلوگرم تجاوز می‌کند. خز آن‌ها معمولاً قهوه‌ای تیره است اما از کرم‌رنگ تا تقریباً سیاه متفاوت است. تعدادی از خرس‌ها در کوه‌های راکی دارای موهای بلند در طول شانه‌ها و پشت هستند که ظاهری خاکستری‌رنگ دارند ازاین‌رو در آن منطقه نام عمومی خرس گریزلی دارند. خرس‌های قهوه‌ای بسیار قوی و دارای استقامت خوبی هستند، آن‌ها می‌توانند با یک ضربه یک گاو را بکشند، از یک اسب پیش بیفتند، در شنا از یک المپیکی جلو بزنند و یک گوزن مرده را در سربالایی بالا بکشند.

محدوده جغرافیایی خرس قهوه‌ای:

ازنظر جغرافیایی خرس‌های قهوه‌ای بیشترین گستردگی را بین خرس‌ها دارند. آن‌ها قبلاً در سراسر اروپای شمالی و مرکزی، آسیا، کوه‌های اطلس مراکش و الجزایر و غرب امریکای شمالی تا جنوب مکزیک وجود داشته‌اند. آن‌ها اکنون در تعداد بسیار کمی در غرب اروپا و فلسطین تا شرق سیبری و منطقه هیمالیا، احتمالاً کوه‌های اطلس در شمال غربی افریقا و هوکایدو (شمالی‌ترین بخش ژاپن و دومین جزیره بزرگ آن) وجود دارند. به نظر می‌رسد چندین زیرگونه جداگانه در خاورمیانه وجود داشته باشد ازجمله خرس‌هایی در کوه‌های البرز و زاگرس ایران و مناطق حاشیه‌ای عراق (کردستان) و چندین جمعیت مجزا در ترکیه، آذربایجان، ارمنستان و گرجستان وجود دارد. شاید بیشترین جمعیت جدا در آسیا در صحرای گبی در جنوب مغولستان و در امتداد مرز شمالی چین یافت شود. جمعیت‌های شمالی در آمریکای شمالی در آلاسکا و غرب کانادا نسبتاً پایدار باقی‌مانده‌اند. جمعیت‌های بسیاری در ایالات‌متحده ازجمله سیرانوادا و راکی جنوبی به‌کلی نابودشده‌اند. جمعیت‌های مکزیک شمالی در دهه ۱۹۶۰ نابودشده‌اند. بهره‌برداری بیش‌ازحد از منابع در اروپا منجر به از بین رفتن خرس‌های قهوه‌ای در بسیاری از کشورها شد. تاریخ انقراض آن‌ها از شمال آفریقا نامعلوم است، آن‌ها ممکن است تا اواخر سال‌های ۱۵۰۰ در سینای مصر و اواسط ۱۸۰۰ در الجزایر و مراکش وجود داشته‌اند.

در حال حاضر بیشترین تعداد خرس‌های قهوه‌ای در روسیه، ایالات‌متحده (آلاسکا) و کانادا وجود دارد.

زیستگاه خرس قهوه‌ای:

خرس‌های قهوه‌ای انواع مختلفی از زیستگاه‌ها ازجمله استپ‌های بیابانی خشک تا زمین‌های درختچه‌ای شمالگان، جنگل‌های بارانی معتدل، جنگل‌های کوهستانی مرتفع و میدان‌های یخچالی را اشغال می‌کنند. در آمریکای شمالی آن‌ها مناطق باز مانند سردشت، چمنزارهای مرتفع و خطوط ساحلی را ترجیح می‌دهند. محدوده آن‌ها با هردوی خرس‌های سیاه آمریکایی و خرس سیاه آسیایی همپوشانی دارد. ارتفاع محل زندگی آن‌ها از سطح دریا تا ۵۰۰۰ متری متغیر است. زیستگاه‌های آن‌ها نسبت به دیگر خرس‌ها تنوع بیشتری دارد. الزام اصلی زیستگاه برای خرس‌های قهوه‌ای مناطقی با پوشش انبوه است که آنجا در روز جان‌پناه باشد.

تولیدمثل خرس قهوه‌ای:

جفت‌گیری خرس‌های قهوه‌ای از ماه مه تا ژوئیه انجام می‌شود. مجموع زمان بارداری بین ۱۸۰ تا ۲۶۶ روز است. عموماً در هر زایمان تعداد توله‌ها ۱ تا ۳ عدد است (به‌ندرت ۴ یا ۵ عدد) و هنگامی‌که مادر در خواب زمستانی است به دنیا می‌آیند. در آمریکای شمالی خرس‌های ماده معمولاً اولین زایمانشان را در ۵ تا ۸ سالگی انجام می‌دهند و هر ۳ یا ۴ سال پس‌ازآن زایمان می‌کنند؛ اما در اروپا ماده‌ها معمولاً اولین زایمان را یک سال زودتر انجام می‌دهند و هر دو سال یک‌بار زایمان دارند. در دیگر مناطق دورتر خرس‌های قهوه‌ای در شمال پاکستان به‌طور متوسط ۱٫۳ توله در هر ۵٫۷ سال زایمان دارند.

بچه‌های خرس کور و برهنه به دنیا می‌آیند، وزن آن‌ها بین ۳۴۰ تا ۶۸۰ گرم است. توله‌های ۳ ماهه حدود ۱۵ کیلوگرم وزن‌دارند، وزن آن‌ها در ۶ ماهگی به‌طور متوسط ۲۵ کیلوگرم است. شیر مادر برای ۱۸ تا ۳۰ ماه ادامه می‌یابد هرچند توله‌ها در حدود ۵ ماهگی غذاهای متنوعی را می‌خورند. توله‌ها تا حداقل بهار دوم زندگی (معمولاً تا سوم یا چهارم) با مادر باقی می‌مانند. خرس‌های قهوه‌ای نر در نگهداری از فرزندان مشارکت نمی‌کنند. خرس‌های قهوه‌ای بین ۴ تا ۶ سالگی بالغ می‌شوند اما تا ۱۰-۱۱ سالگی به رشد ادامه می‌دهند.

طول عمر خرس قهوه‌ای:

خرس‌های قهوه‌ای در حیات‌وحش می‌توانند ۲۰ تا ۳۰ سال زندگی کنند هرچند بیشتر آن‌ها در چند سال اول زندگی خود می‌میرند. خرس‌های قهوه‌ای در اسارت تا ۵۰ سال زندگی می‌کنند.

رفتار خرس قهوه‌ای:

ممکن است خرس‌های قهوه‌ای در جستجوی غذا در هر زمان از روز فعال باشند و ممکن است گودال‌های کم‌عمقی برای دراز کشیدن در آن حفر کنند. آن‌ها گاهی اوقات در پاییز صدها کیلومتر را برای دستیابی به غذای مطلوب و کافی طی می‌کنند مناطقی مانند رودهایی با جریان ماهی یا مناطقی که در آن توت‌های فراوان تولید می‌شود.

محدوده خانه آن‌ها به‌طور گسترده باهم همپوشانی دارد و هیچ مدرکی برای دفاع از قلمرو وجود ندارد. خرس‌ها اغلب تنها و مجرد هستند اما گاهی اوقات ممکن است درجایی که منبع عمده غذایی است گرد هم‌آیند. در این شرایط معمولاً سلسله‌مراتب سلطه از طریق پرخاشگری شکل‌گرفته و حفظ می‌شود. نرهای بالغ بزرگ بالاترین رتبه را دارند هرچند خرس‌های ماده همراه با بچه‌ها بیشتر پرخاشگر هستند. پایین‌ترین رتبه را نوجوان‌ها دارند. بیشترین رابطه‌های اجتماعی بین ماده‌ها و بچه‌ها شکل می‌گیرد.

خرس‌های قهوه‌ای یک دوره عدم فعالیت را در ماه اکتبر تا دسامبر دارند و فعالیت را در مارس تا مه ادامه می‌دهند، دوره دقیق آن به محل، آب‌وهوا و شرایط خرس بستگی دارد. در مناطق جنوبی دوره عدم فعالیت بسیار کوتاه است یا ممکن است به‌هیچ‌وجه رخ ندهد. این دوره با یک خواب عمیق مشخص می‌شود که در آن دمای بدن خرس‌ها چند درجه کاهش می‌یابد. این دوره یک خواب زمستانی حقیقی نیست و خرس‌ها می‌توانند به‌آسانی از خواب زمستانی بیدار شوند.

اغلب خرس‌های قهوه‌ای لانه خود را حفاری می‌کنند و در آن بستری از گیاهان خشک قرار می دهند. پناهگاه‌ها معمولاً در یک شیب جان‌پناه شده یا زیر یک سنگ بزرگ یا در میان ریشه‌های یک درخت بزرگ قرار می‌گیرد. گاهی اوقات لانه‌ها در سال‌های متوالی مورداستفاده قرار می‌گیرند.

خرس‌های قهوه‌ای آرام و سنگین راه می‌روند اگرچه قادر به حرکت سریع هستند و می‌توانند به‌راحتی یک خرس سیاه را بگیرند. خرس‌های قهوه‌ای عمدتاً زمینی هستند هرچند اغلب می‌توان آن‌ها را در حال شنا یا صید ماهی در آب یافت. بالغ‌ها نمی‌توانند از درخت بالا بروند.

محدوده خانه خرس قهوه‌ای:

محدوده خانه می‌تواند به بزرگی ۲۶۰۰ کیلومترمربع باشد اما به‌طور متوسط بین ۷۳ تا ۴۱۴ کیلومترمربع است. محدوده نرها تقریباً ۷ برابر بزرگ‌تر از ماده‌ها است. محدوده خانه‌های آن‌ها به‌طور گسترده باهم همپوشانی دارد.

ارتباطات و ادراک خرس قهوه‌ای:

خرس‌های قهوه‌ای عمدتاً از طریق بو و صدا ارتباط برقرار می‌کنند. آن‌ها برای نشان دادن مرزهای منطقه و وضعیت جنسیتی، درختان و دیگر نشانه‌ها را می‌خراشند و بدن خود را بر آن‌ها می‌مالند.

خرس‌های قهوه‌ای دارای حس بویایی فوق‌العاده‌ای هستند (قادر به شناسایی بوی یک لاشه فاسد در بیش از ۲ مایلی هستند) سطح شنوایی همانند انسان ولی نسبتاً دید ضعیفی دارند.

رژیم غذایی خرس قهوه‌ای:

خرس‌های قهوه‌ای همه‌چیزخوار هستند و تقریباً هر چیز مغزی را می‌خورند. رژیم غذایی آن‌ها با دسترسی فصلی به منابع غذایی مختلف تغییر می‌کند. آن‌ها ازلحاظ رژیم غذایی بین خرس‌های وابسته به گیاه و خرس‌های قطبی گوشت‌خوار قرار می‌گیرند. آن‌ها از منابع گیاهی با تنوع زیادی تغذیه می‌کنند که شامل علف‌ها، ریشه‌ها، خزه‌ها، پیاز گل‌ها، میوه‌ها، مغزها، توت‌ها و گیاهان غده‌ای در طول تابستان و اوایل پاییز است همچنین از حشرات، قارچ‌ها و ریشه‌ها در طول سال و از موش‌های حفار، سنجاب زمینی، موش خرمایی کوهی و دیگر حیوانات حفار که از پناهگاهشان خارج می‌شوند و همچنین لارو حشرات که ثابت‌شده منبع مهم چربی و پروتئین است در تابستان و پاییز استفاده می‌کنند. در آمریکای شمالی خرس‌های قهوه‌ای (خرس گریزلی) بیشتر گوشت‌خوار هستند جایی که حیوانات سم دار (به‌ویژه در مناطق قطب شمال) شامل گوزن‌های شمالی، گوسفندهای کوهی و بز کوهی را شکار می‌کنند یا ماهی‌های آزاد در فصل تخم‌ریزی (مناطق ساحلی) فراوان هستند. در آلاسکا مشاهده‌شده که خرس‌های قهوه‌ای از گوشت مردار تغذیه کنند و گاهی اوقات گوساله‌های جوان گوزن کانادایی و گوزن شمالی را بگیرند. باروری و تراکم خرس‌های قهوه‌ای به‌شدت متفاوت و به حاصل خیزی زیستگاه آن‌ها و دسترسی به ماهی آزاد بستگی دارد.

شکار شدن خرس قهوه‌ای:

خرس‌های قهوه‌ای به دلیل اندازه و پرخاشگری‌شان نسبت به تهدیدات اغلب شکار نمی‌شوند. در طول تاریخ اخیر آن‌ها مورد آزار و اذیت انسان‌ها قرارگرفته‌اند و ممکن است برخی از توله‌ها توسط دیگر خرس‌ها، شیرهای کوهی یا گرگ‌ها موردحمله قرار بگیرند هرچند این مورد امری نادر است.

نقش خرس قهوه‌ای در اکوسیستم:

خرس‌های قهوه‌ای شکارچیان مهم و عامل پخش دانه‌ها در اکوسیستم‌های محل زندگی خود هستند.

اهمیت اقتصادی برای انسان: مثبت

در مکان‌هایی که جمعیت خرس‌های قهوه‌ای زیاد و پیوسته است گاهی اوقات به‌صورت مسابقات ورزشی یا برای اهداف کنترلی شکار می‌شوند. سابقاً از پوست و گوشت خرس‌های قهوه‌ای استفاده می‌شد ولی در حال حاضر تقاضای تجاری زیادی ندارد. برخی از اجزاء بدن خرس (مانند کیسه صفرا) در بازارهای پزشکی سنتی آسیا قیمت بالایی دارد اگرچه تاکنون برای این اجزاء هیچ منفعت پزشکی ثابت نشده است.

در حال حاضر خرس‌های قهوه‌ای به صنعت اکو توریسم کمک می‌کنند.

اهمیت اقتصادی برای انسان: منفی

خرس‌های قهوه‌ای به‌عنوان خطرناک‌ترین حیوان در آمریکایی شمالی شناخته می‌شوند هرچند اغلب خطر واقعی حمله از سوی این حیوانات اغراق‌آمیز است. به‌طورکلی خرس‌های قهوه‌ای تلاش می‌کنند تا از تماس با انسان اجتناب کنند و حمله نخواهند کرد مگر درجاهایی که به همراه بچه‌هایشان وحشت‌زده شده باشند یا در یک مکان در جستجوی غذا محصورشده باشند. بااین‌حال شرایط مزاجی آن‌ها غیرقابل‌پیش‌بینی است و اغلب زودرنج می‌باشند. آن‌ها برای احشام به‌ویژه گاو و گوسفندان ایجاد مزاحمت می‌کنند اگرچه تأثیر واقعی آن‌ها بر صنعت دام‌ها احتمالاً ناچیز است.

وضعیت حفاظت خرس قهوه ای :

وضعیت حفاظت خرس‌های قهوه‌ای به جمعیت آن‌ها بستگی دارد. برخی از جمعیت‌ها به‌وضوح در معرض خطر هستند. تعداد خرس‌های قهوه‌ای به‌طور چشمگیری از آغاز قرن گذشته کاهش‌یافته است. استخراج معدن، ساخت جاده‌ها، استراحتگاه‌ها، بخش‌های فرعی، زمین‌های گلف و غیره همه به زیستگاه‌های مناسب خرس تجاوز کرده و باعث کاهش تعداد خرس‌ها شده است. تعداد خرس‌های قهوه‌ای در ایالات‌متحده تا اواخر قرن ۱۹ میلادی حدود ۱۰۰۰۰۰ عدد تخمین زده‌شده است اما اکنون به کمتر از ۱۰۰۰ عدد رسیده است. خرس‌های قهوه‌ای در مناطق کوهستانی غرب کانادا و آلاسکا شاید حدود ۳۰۰۰۰ عدد باشند، در اوراسیا تخمین زده می‌شود که ۱۰۰۰۰۰ خرس قهوه‌ای وجود داشته باشد که حدود ۷۰۰۰۰ از آن‌ها در کشورهای اتحاد جماهیر شوری سابق زندگی می‌کنند بااین‌حال تخریب زیستگاه‌ها و آزار و اذیت، خرس‌های قهوه‌ای را در سراسر محدوده زندگی‌شان تهدید می‌کند. بازار رو به رشد محصولات خرس در آسیا علیرغم فقدان شواهد کافی مبنی بر اینکه محصولات ساخته‌شده از اجزاء خرس دارای ارزش پزشکی هستند، گونه‌های خرس را در سراسر اوراسیا و غرب آمریکای شمالی تهدید می‌کند. علاوه بر این خرس‌هایی که در نزدیکی انسان زندگی می‌کنند ممکن است سهواً کشته شوند (برای مثال برخورد با خودرو یا قطار) یا به‌منظور استفاده از اعضای بدن یا دیگر اهداف، مخفیانه شکار شوند. در جمعیت‌های کوچک حتی حذف تعداد کمی از خرس‌ها می‌تواند تأثیر منفی بر رشد جمعیت آن‌ها بگذارد و به‌طور برعکس جلوگیری از مرگ‌ومیر فقط چند خرس ممکن است باعث افزایش رشد جمعیت آن‌ها شود. علاوه بر حذف مستقیم خرس‌های قهوه‌ای بسیاری دیگر از فعالیت‌های انسانی (مانند کشاورزی، کشت و زرع جنگلی، بزرگراه‌ها، گسترش تولید نیروی برق بادی و آبی و شهرک‌سازی‌ها) زیستگاه‌های باارزش خرس را از بین می‌برند. تکه‌تکه شدن زیستگاه‌ها تهدیدی جدی برای واحدهای جمعیت جداگانه با اثرات ژنتیکی و آسیب به جمعیت است.

در اروپا از ده جمعیت چهارتا به‌طور بحرانی به مخاطره افتاده است. بااین‌حال به نظر می‌رسد که با توجه به علاقه عمومی فعلی، سرمایه‌گذاری‌های مالی و اقدامات مدیریتی فعلاً اکثر جمعیت‌ها برای بقاء در کوتاه‌مدت و میان‌مدت امن هستند. در برخی از کشورها به دلیل پذیرش محلی کمتر و متقابلاً بالا بودن نرخ‌های مرگ‌ومیر به دلیل فعالیت‌های انسانی، بقاء خرس‌ها تهدید می‌شود.