اورانوس

تصویر ارسال شده توسط ووجر2 از سیاره آبی-سبز اورانوس (NASA/JPL)
تصویر اورانوس و حلقه های ظریف آن که توسط هابل گرفته شده است (NASA, ESA, and M. Showalter)
منظره رنگی کاذب از اورانوس که توسط هابل گرفته شده و جزئیات ابری را نشان میدهد (NASA and Erich Karkoschka, University of Arizona)

خدای آسمان‌ها

سیاره بعدی که با آن رویارو می‌شویم قلمروی غول‌های یخی است. این سیاره، آبی‌رنگ و بزرگ با ویژگی‌های سطحی کم است و مانند یک گوهر آبی-سبز در آسمان می‌درخشد. نام آن اورانوس و هفتمین سیاره از خورشید است. اورانوس خدای آسمان‌ها در اساطیر یونانی است. بر اساس اسطوره، اورانوس همسر گایا، پدر کرونوس (زحل) و از غول‌های یک‌چشم و تیتان‌ها بود. سیاره اورانوس اولین سیاره‌ای بود که در دوران مدرن (نوین) کشف شد. در سال 1781 ستاره‌شناس بریتانیایی، سر ویلیام هرشل اورانوس را با تلسکوپ خود کشف کرد. پیش از آن تصور می‌شد که اورانوس یک ستاره است. همچنین هرشل دو قمر از بزرگ‌ترین قمرهای اورانوس به نام‌های اُبرون و تیتانیا را کشف کرد. ما اکنون از وجود 27 قمر در مدار اطراف اورانوس آگاهی داریم، آن‌ها طیف گسترده‌ای از اندازه و اشکال رادارند. از اورانوس تنها یک فضاپیما دیدن کرده است، آن مأموریت ووجر2 (ویجر 2) بوده که در 24 ژانویه 1986 انجام‌شده است. تقریباً هر چیزی که ما در مورد اورانوس می‌دانیم از آن زمان یاد گرفته‌ایم.

تصویر اورانوس از پشت که توسط ووجر2 ارسال شده است

تصویر رنگی کاذب از اورانوس که جزئیات آن را نشان می دهد و توسط ووجر2 ارسال شده است

تصویر اورانوس و حلقه های آن — تصویر جدید از اورانوس و حلقه های آن که توسط هابل گرفته شده است

سیاره یک‌طرفه (یک‌پهلو)

اورانوس با دیگر سیارات منظومه شمسی ازنظر زاویه محور چرخش متفاوت است این زاویه 98 درجه‌ است که تقریباً موازی با صفحه مداری است. به نظر می‌رسد که اورانوس به یک سمت کج شده است. این مورد تأثیرات جالبی بر سیاره دارد. خورشید به‌طور متناوب بر قطب‌ها و مناطق استوایی سیاره می‌تابد برخلاف زمین که دائماً بر مناطق استوایی آن می‌تابد. ستاره شناسان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث این موضوع عجیب شده است. یک نظریه می‌گوید که ممکن است یک برخورد عظیم با سیاره‌ای دیگر منجر به انحراف اورانوس به یک سمت شده باشد. اعتقاد بر این است که این برخورد در اوایل تاریخ منظومه شمسی رخ‌داده است. واقعیت عجیب دیگر در مورد اورانوس این است میدان مغناطیسی آن کج شده و زاویه‌ای 60 درجه با محور چرخش سیاره می‌سازد. این زاویه در زمین تنها 12 درجه است. اثر جالب شیب یک‌طرفه این است که دنباله میدان مغناطیسی سیاره پیچ‌خورده و مانند یک بطری بازکن است.

منظره رنگی کاذب از حلقه های اورانوس که از تصاویر گرفته شده توسط ووجر2 در 21 ژانویه 1986 و در فاصله 4/17 میلیون کیلومتری ساخته شده است. (NASA/JPL)

ویژگی‌های اورانوس

هنگامی‌که ووجر 2 به اورانوس رسید ستاره شناسان انتظار داشتند که ساختارهای ابری پیچیده‌ای مانند زحل و مشتری را پیدا کنند؛ اما هنگامی‌که تصاویر دریافت شد هیچ‌چیزی به‌غیراز کره آبی - سبز قابل‌مشاهده نبود. پس‌ازآن، تصاویر رنگی کاذب از سیاره ساختارهای نواری ابرها را نشان دادند اما بسیار ضعیف (کم‌نور) بودند. آن‌ها اندکی تیره و با لایه سطحی از متان بودند. اورانوس سومین غول گازی ازنظر نزدیکی به خورشید است و اعتقاد بر این است که از حدود 83% هیدروژن، 15% هلیوم، 2% متان و مقدار کمی از استیلن و سایر هیدروکربن‌ها تشکیل‌شده است. متان در اتمسفر بالایی سیاره است و به آن رنگ آبی – سبز می‌دهد به‌این‌علت که متان نور قرمز را جذب می‌کند. بادهای زیاد در عرض‌های جغرافیایی میانه اورانوس و در جهت چرخش سیاره می‌وزند که سرعت آن‌ها به 360 مایل (580 کیلومتر) در ساعت می‌رسد. مطالعات نشان داده است که بادهایی با سرعت اندکی کمتر در ناحیه استوایی سیاره در جهت خلاف می‌وزند.

ستاره شناسان قبلاً تصور می‌کردند که زیر لایه‌های ابرها، اقیانوسی بزرگ از مایع آمونیاک و آب، تحت‌فشار خیلی بالا وجود دارد؛ اما به نظر می‌آید که اطلاعات ارسال‌شده از ووجر2 این وضعیت را نشان نمی‌دهد. به‌احتمال‌زیاد ساختار داخلی اورانوس به مشتری و زحل خیلی شباهت دارد، اما بدون هسته‌ای سنگی و مرکزی با هیدروژن فلزی مایع، به‌جای آن احتمالاً یک مجموعه با تراکم کم از مواد سنگی در هسته وجود دارد. در سال 1977 ستاره شناسان از زمین کشف کردند که اورانوس مانند دیگر سیارات گازی غول‌پیکر دارای یک سیستم حلقه‌ها است. مجموعه‌ای از نه حلقه شناسایی شد. وقتی‌که در سال 1986 ووجر2 از اورانوس دیدن کرد دو حلقه دیگر کشف شد. دو قمر اورانوس، کوردلیا و اوفیلیا مانند قمرهای چوپان برای یکی از حلقه‌ها عمل می‌کنند. ووجر2 همچنین میدان مغناطیسی اورانوس را کشف کرد که شیبی 60 درجه نسبت به محور چرخش سیاره دارد و قدرت آن تقریباً مشابه میدان مغناطیسی زمین است. میدان مغناطیسی زمین و دیگر سیارات خاکی احتمالاً ناشی از جریان الکتریکی تولیدشده در هسته مذاب سیاره است. ازآنجایی‌که اورانوس هسته مذاب ندارد ستاره شناسان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث ایجاد میدان مغناطیسی آن می‌شود.

***آمار اورانوس***
کشف شده توسط	ویلیام هرشل
سال کشف	1781
قطر	51118 کیلومتر
قمرهای کشف شده	27 قمر
میانگین فاصله تا خورشید	2،870،990،000
دوره حرکت وضعی	17/3 ساعت
دوره حرکت انتقالی	84 سال
خروج از مرکز مداری	0/047
انحراف مداری	0/774 درجه
انحراف محوری	97/86 درجه
میانگین درجه حرارت ابر	193- درجه سانتیگراد
ترکیب اصلی اتمسفر	هیدروژن
فشار اتمسفر	1/2 بار
قدر ظاهری	5/52

تعاریف :

حرکت وضعی : چرخش یک سیاره به دور محور گردش خود.

حرکت انتقالی : چرخش یک سیاره بر روی مسیر بیضی شکل به دور خورشید.

خروج از مرکز مداری : یکی از پارامترهای مداری است که بیانگر مقدار کشیدگی مدارهای بیضوی شکل می باشد. طبق قانون اول کوپلر مدار سیارات دایره ای نیست و بیضی است. برای نمایش شباهت این بیضی با دایره از واحدی استفاده می شود که به آن خروج از مرکز می گویند.

انحراف مداری : فاصله زاویه بین صفحه مداری و یک صفحه دیگر، به عنوان صفحه مرجع (معمولا صفحه دایره البروج یا صفحه استوای سماوی) است. در منظومه شمسی انحراف مداری به زاویه میان صفحه مداری سیارات و صفحه دایرةالبروج، می‌باشد.

دایرةالبروج : مسیر حرکت ظاهری سالانه خورشید نسبت به زمین، بر روی کره سماوی است. این دایره در حقیقت مدار حرکت انتقالی زمین را به دور کره خورشید مشخص می‌کند و در واقع طرح مدار زمین بر کره آسمان است یعنی دایره‌ای است که از تلاقی سطح مدار حرکت انتقالی زمین با کره آسمان که آن را اصطلاحاً فلک ثوابت نامیده‌اند پیدا می‌شود.

انحراف محوری : اصطلاحی در ستاره‌شناسی است و به زاویه بین محور چرخش اجسام و خط عمود بر صفحه مداری آنها گفته می‌شود. طی حرکت جسم در مسیر مداری خود، مقدار انحراف محوری تغییری نمی‌کند؛ اما خط انحراف سیاره در هنگام یک دور گردش کامل به دور خورشید در یک دایره و به میزان ۳۶۰ درجه حرکت می‌کند.

قدر ظاهری : مقیاسی عددی از روشنایی اجرام سماوی که از دید ناظر در زمین است که هرچه مقدار آن کمتر باشد نورانی تر است.

Uranus

اورانوس

منبع : www.seasky.org

ترجمه : کودک دانا دات آی آر

www.koodakedana.ir